Drużyna Leśnych Wilków ( ziemia międzyleska )

Dobromił

Kolczuga – zwana inaczej pancerzem kolczym. Jest to zbroja, która według jednych źródeł historycznych została wynaleziona przez Celtów ok. V w. p.n.e., inne źródła przyjmują, iż pochodzi ze Wschodu. Nie wykluczone jest, że powstała niezależnie w obu tych miejscach.

Kolczuga ma postać koszulki kolczej z rękawami, czasem z kapturem oraz spodenkami kolczymi. Zbudowana jest z kilkunastu tysięcy małych kółek żelaznych o średnicy 0,5-15 mm, które są splatane w taki sposób, aby łączyć się z kilkoma sąsiednimi. Dla wykonania poszczególnych ogniw nawijano żelazny drut na pierścień, zaś końce rozpłaszczano i nitowano lub łączono na gorąco. Generalnie w różnych epokach stosowano nieco zmodyfikowane sposoby wyrobu kolczug.

Kolczugi używano w starożytności, gdzie prócz wspomnianych Celtów wykorzystywali ją także Rzymianie (tzw. lorica hamata) oraz Persowie. W średniowieczu stanowiła jeden z podstawowych typów zbroi, w Polsce pojawiła się już w IX wieku.

Średniowieczna kolczuga europejska występowała w wielu odmianach, zaś jej krój znacznie zmieniał się na przestrzeni dziejów.

* IX-XI wiek: forma tuniki sięgającej poza kolana, rękawy do łokci, kaptur i nogawice kolcze; występują trzy rozcięcia - z przodu i tyłu ułatwiające dosiadanie konia oraz z lewej strony umożliwiające dobywanie miecza
* XI wiek: kolczuga ulega wydłużeniu, poły sięgają niemalże do ziemi, stosunkowo długie rozcięcie z przodu i z tyłu ułatwia dosiad konia
* XII wiek: stosowano kolczugi o długich rękawach z formą rękawic na końcu wraz z nogawicami kolczymi
* XIII wiek: kaptury kolcze stanowią oddzielny element kolczugi mocowany za pomocą rzemienia na lewym policzku
* XIII/XIV wiek: stosunkowo szybkie wypieranie kolczugi przez ciężki pancerz - pełną zbroję płytową dającą znacznie lepszą ochronę ciała rycerza

* XVII wiek: w Polsce kolczuga wraca do łask, w dużej mierze dzięki wpływom wschodnim, znajduje zastosowanie wśród chorągwi jazdy pancernej (do XVIII wieku); forma uległa niewielkim zmianom, rękawy zostały skrócone (do łokci), pozostało wycięcie z tyłu i z przodu umożliwiające dosiadanie konia, czasem wręcz część tylna była krótsza od przedniej.

Zbroja płytowa - pełna, z odsłoniętymi wszystkimi stalowymi elementami konstrukcji (zbroja kryta, w odróżnieniu od zbroi białej miała powierzchnię pokrytą tkaniną, rzadziej skórą) pojawiła się pod koniec XIV wieku. Wywodziła się z wcześniejszego stopniowego uzupełniania kolczugi elementami płytowymi. Chroniła całe ciało rycerza, od hełmu na głowie do metalowych osłon trzewików. Pojawiła się kiedy w walkach było zapotrzebowanie na pancerz dający lepszą ochrone niż kolczuga przed obrażeniami obuchowymi. Była jednakże od niej cięższa, a co za tym idzie - trudniej było się w niej poruszać. Była bardzo często spotykana, choć bardzo droga i nie każdego rycerza było na nią stać.

Wbrew powszechnym twierdzeniom zbroja pełna płytowa ograniczała ruchy mniej niż pełna kolczuga, ponieważ jej ciężar był równomiernie rozłożony na całym ciele, a w przypadku kolczugi w większości na barkach.

Budowa zbroi płytowej

Typowa zbroja płytowa składała się z: hełmu, kirysu (czyli osłony tułowia zbudowanej z napierśnika oraz naplecznika), naręczaków (zbudowanych z rękawic, zarękawi, nałokietnic, opach i naramienników), obojczyka, nabiodrków, nakolanników, nagolenników oraz trzewików.

Zbroje płytowe w średniowieczu

Zbroja płytowa w średniowieczu dzieliła się na dwa główne nurty ze względu na cechy konstrukcyjno-estetyczne i miejsce wyrobu, oddziaływujące na produkcję uzbrojenia w pozostałych częściach Europy. Były to:
* zbroje północnowłoskie - ośrodkiem produkcji był przede wszystkim Mediolan, oprócz niego także Wenecja, Brescia i Mantua. Tamtejsze wyroby cechowały się przewagą linii łagodnych, gładkich płaszczyzn oraz skłonnościami do asymetrii.
* zbroje niemieckie - zwane częściej gotyckimi. Nurt zaczął się wyodrębniać w drugiej połowie XVw. w warsztatach południowoniemieckich (szczególnie w Augsburgu, Norymberdze i Landshut). Zbroje te miały wydłużone kontury, smukłą sylwetkę i były bogato żłobkowane (kanelowane).

Kirys – część zbroi płytowej, ochraniająca korpus.

Na kirys składają się dwie części – osłaniające pierś (napierśnik) oraz plecy (naplecznik). Początkowo kirys wyrabiany był ze specjalnie utwardzanej skóry, Grecy wytwarzali z brązu tzw. kirys torsowy (odzwierciedlenie ludzkiego torsu), ostatecznie ten element zbroi wytwarzano z żelaza. Kirysy stosowano już od starożytności, w Polsce znany jest kirys karacenowy (używany od XV wieku), u schyłku XVI w. na zachodzie Europy dominowały tzw. kirysy kamizelkowe. Dziś spotykany na wyposażeniu francuskich i włoskich reprezentacyjnych gwardii republikańskich.

Przeszywanica, aketon – rodzaj miękkiego pancerza używanego w średniowieczu. Miała postać grubego, pikowanego kaftana, wykonanego z wielu warstw płótna (lnianego, bawełnianego lub jutowego) albo skóry zszytych ze sobą (stąd nazwa). Przeszywanicę zakładano pod kolczugę, jej zadaniem było pochłonięcie energii ciosu i ochrona ciała przed obrażeniami miażdżonymi, przed czym nie bronił giętki pancerz kolczy. Biedniejsi wojownicy (głównie piechota) często używali przeszywanicy jako jedynej ochrony tułowia. Także pod zbroje płytowe zakładano przeszywanicę, często wzmocnioną naszytą nań plecionką kolczą w miejscach nie chronionych przez zbroję.

Zbroja lamelkowa (zbroja płytkowa) - zbroja złożona z kilkuset metalowych płytek połączonych np. rzemieniem wywodząca się od stepowych ludów Eurazji - Scytów i Sarmatów stosowana z powodzeniem przez ludy turecko-mongolskie do czasów nowożytnych. Prostota konstrukcji przy równoczesnej dobrej ochronie spowodowały, że spotykana była na terenie Azji jak i Europy (głównie wschodniej).

Zbroja łuskowa - karacena– rodzaj pancerza wykonanego z dużej liczby łusek naszytych lub w inny sposób przytwierdzonych do podłoża skórzanego lub wykonanego z innego mocnego materiału. Ten rodzaj uzbrojenia obronnego pojawił się przed nową erą w stepach. Na kolumnie cesarza Trajana przedstawiono jazdę Roksolanów w zbrojach łuskowych. W jednostkach posiłkowych armii rzymskiej pancerz ten stosowano dosyć często. Przejęty przez Germanów nie zaniknął i rozpowszechnił sie w Europie około XI wieku, jest bardziej elastyczny niż pancerz lamelkowy, a zapewnia lepszą ochronę niż kolczuga.

Rosława

Kolczuga z jeziora Lednickiego